Otto Derolez: 'Ook Xenakis' muziek komt uit het universum!'

Balans van onze tournee naar Straatsburg: een kleine 2000 man zijn dit weekend naar Musica afgezakt, om naar onze twee concerten met muziek van Iannis Xenakis te komen luisteren. Otto Derolez, concertmeester van Brussels Radio Philharmonic, is daar bijzonder gelukkig mee:

Ik ben blij dat we Xenakis spelen, en ik ben geflatteerd over de professionele manier waarop het orkest ontvangen wordt op dit belangrijk muziekfestival: even serieus alsof we Beethoven of Brahms zouden spelen. Dat is ongeloofelijk positief, omdat dit toont dat de stap naar de muziek van vandaag en moregn eindelijk gezet is. Dat we hier als Belgisch orkest 2 top-concerten konden geven is gewoon schitterend. Tevens het slotconcert van dit zeer internationaal Festival was ons gegund: Brussels Radio Philharmonic sloot het Festival af! Iets waar meerdere Franse orkesten (en andere buitenlandse toppers) maar van zouden kunnen dromen! ©Philippe Stirnweiss
Nu ligt de muziek van Xenakis voor de meerderheid van het publiek uiteraard niet voor de hand. Je mag natuurlijk niet naar Xenakis luisteren zoals je Mozart of Beethoven, of zelfs Bartok beluistert. Tussen Vivaldi, Schubert of Mahler liggen ook eeuwen verschil, maar daarmee zijn we opgegroeid, we kennen hen onderhand. "Klassieke" muziek roept bepaalde emoties bij ons op, een koud-warm gevoel, of kippevel, ze is ondermeer toegankelijk omdat ze doorgaans stoelt op een systematisch terugkerende harmonie van kwintakkoorden. Bij Palestrina stond die in de kinderschoenen, bij Mahler stond die soms dicht bij atonaliteit.

Xenakis is echter onnoemelijk veel verder gegaan dan de meeste van zijn tijdgenoten. Hij schreef de meeste van zijn muziek in een architecturale stijl. Verwacht hier geen uitgesponnen melodieen of warme harmonieen. Xenakis schrijft muziek vanuit een ruimtelijke beleving. Met soms heel aparte effecten en een onverwacht instrumentarium. De muziek is, zoals alle kunstvormen, steeds een spiegel van zijn tijd: er is dus bij Xenakis behoorlijk wat geweld, hectische drukte, maar ook hunkering naar tederheid en affectie aanwezig. Daarom is het voor de luisteraar een beetje een challenge naar zijn muziek te luisteren: ineens lijkt het wel of je op een druk kruispunt van Times Square rondhangt, het volgend ogenblik heb je het gevoel de oerkracht van een Braziliaanse jungle te smaken, terwijl klanken van een nieuwe wereld én verwoesting van een oude wereld hun opmars maken. Net zoals Bach of Mozart niet in een hokje onder te brengen zijn, is dat ook het geval met Xenakis.

Maar er is wel iets wat de klassieke componisten met Xenakis 'in common' hebben: hun muziek komt niet van hier. Alle schoonheid, rijkdom en genot komt uit het universum. Het universum is vol van schoonheid. Nu, sommige mensen zijn een soort medium en zij zijn uitverkoren deze oer-schoonheid te kunnen opvangen en in een soort taal of code om te zetten die hun medemensen kunnen lezen en begrijpen. Dit is voor mij de enige mogelijke uitleg, en ik ben ervan overtuigd ook Iannis Xenakis deze gave geschonken is.
1400 man in het Palais de la musique et des Congrès, Straatsbourg, op 2 oktober 2010. Op het programma stonden Persephassa, Metastaseis, Synaphaï & Cendrées van Iannis Xenakis met Brussels Radio Philharmonic, het Vlaams & Lets Radio Koor, dirigent Michel Tabachnik, pianist Geoofrey Madge & les percussions de Strasbourg.